بخشش، عطری از بهشت بر این بشقاب سفالی نیشابور، ردپای هنر و حکمت در هم تنیده شده است. زمینه‌ای سپید، به پاکی اندیشه‌ای والا، و بر گرداگرد آن، کتیبه‌ای به خط کوفی که با ظرافت و ریتمی موزون چشم را می‌نوازد. گویی کلمات، حلقه‌وار گرد هم آمده‌اند تا پیامی جاودان را نجوا کنند: "بخشش از اخلاق اهل بهشت است." حروفی که چونان شاخه‌های درختی کهن، با انحنای نرم و دل‌نشین‌شان، بذر سخاوت و بزرگواری را در دل بیننده می‌کارند. حاشیه‌ی بشقاب با نقوشی قرمزفام آراسته شده، رنگی که از گرمای محبت و لطافت نیکی حکایت دارد. در میان انحنای خطوط، نقش‌هایی از موجودات خیال‌انگیز به چشم می‌خورند، گویی جان گرفته‌اند تا معنای این کلمات را زنده‌تر سازند. این اثر بی‌همتا، که امروز در مجموعه‌ی حبیب انویان نگهداری می‌شود، تنها یک ظرف سفالی نیست؛ پنجره‌ای‌ست رو به گذشته، پژواکی از خرد، و یادآوری از آنچه ما را به بهشت نزدیک‌تر می‌کند: بخشش.

بشقاب بخشش

گره‌های جاودان – روایت بی‌پایان یک هنر بر سطح این بشقاب سفالی نیشابور، طرحی پیچیده از خطوط درهم‌تنیده دیده می‌شود؛ گره‌هایی سرخ که بی‌آنکه آغازی داشته باشند یا پایانی، در حرکتی مداوم به هم می‌پیوندند. این نقوش، که از سنت کهن تزیینات هندسی الهام گرفته‌اند، در دل خود رازی از بی‌زمانی و جاودانگی را پنهان کرده‌اند. رنگ‌ها، روایتگر هارمونی و تضادند. زمینه‌ی تیره، گره‌های سرخ را برجسته‌تر کرده، درحالی‌که نقش‌ونگارهای سفید در حاشیه‌ی بشقاب، به آن لطافتی موزون بخشیده‌اند. این ترکیبِ رنگیِ حساب‌شده، نه‌تنها چشمان بیننده را به مرکز طرح هدایت می‌کند، بلکه نشان از مهارت هنرمندان سفالگر نیشابور دارد که با دقت و خلاقیت، ترکیبی از ظرافت و استحکام را بر این ظرف آفریده‌اند. حاشیه‌ی بشقاب، با موج‌هایی پیوسته زینت یافته است. همانند رودخانه‌ای که بی‌وقفه در جریان است، این امواج، مفهوم پویایی و حرکت را در دل سفال جاودانه کرده‌اند. نقطه‌های منظمِ پیرامون، همچون ریتمی تکرارشونده، به طرح انسجام بخشیده و آن را از مرزهای بی‌نظمی رهانیده‌اند. این اثر که در مجموعه‌ای خصوصی در لندن نگهداری می‌شود، نمونه‌ای بی‌بدیل از هنر نیشابور در قرون ۹ و ۱۰ میلادی است. سفالی که تنها یک ظرف نیست، بلکه راوی داستانی کهن از خلاقیت، نظم و زیبایی‌شناسی تمدنی است که هزاران سال در تار و پود فرهنگ و هنر جهان تنیده شده است.

بشقاب گره های جاودان

بر سطح این بشقاب کهن، دو پرنده درهم‌تنیده به تصویر کشیده شده‌اند، گویی در میانه‌ی رقصی آسمانی یا نجواهایی عاشقانه‌اند. پرهایشان با رنگ‌های گرم و زنده – سرخ، قهوه‌ای، سبز و مشکی – جان گرفته و در زیر لعابی شفاف، همچون ردپایی از خیال و هنر، جاودانه شده‌اند. نقوش هندسی و نقطه‌چین‌های منظم، فضایی رویایی به این اثر بخشیده‌اند؛ گویی سفالگرِ نیشابوری، نه فقط یک ظرف، که داستانی را حک کرده است—داستان پرواز، همراهی و پیوندی ناگسستنی. در فرهنگ ایرانی، پرندگان نماد آزادی، عشق و پیام‌آوری‌اند. این دو پرنده، شاید تجسمی از همسفران زندگی باشند؛ دو جان که در کنار یکدیگر، در طنین خوشبختی و امید، بال می‌گشایند. این بشقاب که اکنون در مجموعه‌ای خصوصی در برلین نگهداری می‌شود، تنها یک اثر سفالی نیست؛ بلکه روایتی است که از دل قرن‌ها عبور کرده تا همچنان زمزمه‌ای از زیبایی و مهر را در گوش جان جاری سازد.

nishapur-ceramic-plate